ROCZNICE POWSTAŃ ŚLĄSKICH

Pamięć o powstaniach śląskich w Polsce Ludowej

Uroczystości poświęcone kolejnym rocznicom powstań śląskich, organizowane zarówno w Katowicach, jak i w Opolu, świadczyły o tym, że w pierwszym okresie powojennym nadawano tradycji powstańczej duże znaczenie. W latach 40. organizatorem tych obchodów był przede wszystkim wojewoda śląski Aleksander Zawadzki. Z wielkim rozmachem przygotowano uroczystości w 1945 r., najpierw w Katowicach, a następnie na Górze św. Anny. Rok później, w 25. rocznicę wybuchu III powstania śląskiego, odbyła się duża manifestacja pod budowanym Pomnikiem Czynu Powstańczego. W kolejnych latach celebracje rocznic powstańczych zanikły, by powrócić dopiero w 1955 r. Zorganizowane wówczas uroczystości na Górze św. Anny połączono z odsłonięciem Pomnika Czynu Powstańczego. Na obchodach 35. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego po raz pierwszy pojawił się przywódca rządzącej partii komunistycznej – I sekretarz KC PZPR Edward Ochab. Od 1956 r. regularnie świętowano rocznice powstańcze, aczkolwiek tylko niektórym z nich nadawano specjalną rangę polityczną i odświętną oprawę. Olbrzymia manifestacja odbyła się 4 maja 1961 r., w 40. rocznicę powstań. W 1966 r. zmieniono lokalizację centralnych uroczystości. Rosnąca rola polityczna Edwarda Gierka spowodowała, że po raz pierwszy od 1945 r. przeniesiono główne ceremonie do Katowic, wykorzystując tę okazję do położenia kamienia węgielnego pod Pomnik Powstańców Śląskich. Największe, pod względem liczby uczestników i znaczenia politycznego, obchody rocznicy powstańczej w okresie PRL-u miały miejsce w 1971 r. Obecny był wówczas premier Piotr Jaroszewicz, a uroczystości zakończyły się występami Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” w nowej Hali Widowiskowo-Sportowej. W latach 70., mimo niewątpliwej chęci upamiętnienia rocznic powstańczych, obchody miały charakter przede wszystkim propagandowy. Dopiero od 1981 r. w dyskusji naukowej podjęto temat miejsca, jakie powstania śląskie zajmowały w dziejach II Rzeczypospolitej.

Prezydium obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.,

fot. S. Marcińczak, Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/4

Pluton powstańców śląskich na scenie amfiteatru podczas obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

fot. S. Marcińczak, Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/15

Przemówienie uczestnika powstań śląskich podczas obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

fot. S. Marcińczak, Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/23

Uczestnicy obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

fot. S. Marcińczak, Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/26

Prezes ZO ZBoWiD w Opolu Bronisław Jankowski z żoną i synami wśród uczestników 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

fot. S. Marcińczak, Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/42

Tańczący artyści podczas obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/52

Tańczący artyści podczas obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/53

Tańczący artyści podczas obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/66

Składanie wieńców Tańczący artyści podczas obchodów 40. rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny, 1961r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/6/63