Powstańcy śląscy

Urząd celny w Radzionkowie na granicy polsko-niemieckiej

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/347

Członkowie Zarządu Koła i komendy placówek Związku Polskiej Organizacji Wojskowej powiatu lublinieckiego, 1939 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/347

Członkowie Związku Polskiej Organizacji Wojskowej powiatu lublinieckiego, 1939 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2926/347

Uczestnicy III powstania śląskiego, 1921 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/1191/109520

Uczestnicy III powstania śląskiego, 27 V 1921 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/1191/109849

Projekt powstańczego pomnika w Mysłowicach, sierpień 1936 r.

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/27/2053/28

Projekt pomnika zgłoszony na konkurs zorganizowany w 1936 r. w Katowicach, mający połączyć pamięć po zmarłym Marszałku Józefie Piłsudskim i czyn powstańczy

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/27/2062/023

Projekt pomnika powstańczego odsłoniętego 15 sierpnia 1938 r. w dzisiejszej dzielnic Katowic Józefowcu-Wełnowcu, widoczny na pocztówce wydanej w celu zgromadzenia środków na budowę

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/81/126/64

Pomnik powstańczy w Rudzie

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/180/137/3

Grupa członków oddziału ZPŚl. i OMP z Bierunia Starego pod miejscowym pomnikiem powstańczym na Rynku

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/180/137/08

Grupa powstańców z Zaborza walczących w zabrzańskim 12. pułku im. S. Czarneckiego pod dowództwem kpt. Pawła Cymsa. Od lewej: Alfons Krieger, Wojciech Wójnik, Jan Szyma, Ryszard Duda, Michał Morciszek, Filip Gwójdź.

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/180/750/1

Grupa powstańców z powiatu raciborskiego, maj 1921 r. Na tablicy specyficzny dla języka tych lat na Górnym Śląsku napis: 1921 Mai Powstańze Górno Ślanscy

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/1793/Z-II-402/1

Weterani powstań śląskich maszerujący aleją Armii Czerwonej (obecnie aleja Wojciecha Korfantego) w drodze pod Pomnik Powstańców Śląskich

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/1793/Z-IV-678/5

Oryginalny wóz pancerny „Powstaniec” zaprezentowany na ulicach Katowic z okazji 15. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/27/21/75

Dom Powstańca Śląskiego w Katowicach – zdjęcie z okresu II wojny światowej, widoczny ślad po usuniętym napisie „Kino Zorza”

Archiwum Państwowe w Katowicach, Zbiór fotografii i rycin

Msza polowa podczas uroczystości rządowych z okazji 15. rocznicy III powstania śląskiego. Na placu przed Urzędem Wojewódzkim formacje wojskowe, kombatanckie i paramilitarne

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/27/382

Plakat wydany z okazji 60. rocznicy powstań śląskich, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4313

Plakat wydany z okazji 60. rocznicy powstań śląskich, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4314

Plakat wydany z okazji 60. rocznicy powstań śląskich, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4315

Zaproszenie na sesję naukową poświęconą 60. rocznicy powstań śląskich, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4316

Zaproszenie na sesję naukową poświęconą 60. rocznicy powstań śląskich, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4316

Zaproszenie na sesje popularnonaukową poświęconą pieśni powstańczej, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4317

Zaproszenie na sesje popularnonaukową poświęconą pieśni powstańczej, 1979 r.

Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/2579/4317

Manifestacja pod Pomnikiem Powstańców Śląskich w Katowicach

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/1793/Z-IV-679/4

Delegacja kombatantów francuskich podczas składania wieńca pod Pomnikiem Powstańców Śląskich

Archiwum Państwowe w Katowicach, sygn. 12/1793/Z-IV-680/1

Sztab IV baonu Fryderyka Woźniaka, Toszek, lipiec 1921 r.

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/341/2

Dowództwo Grupy Fryderyka Woźniaka, Toszek, lipiec 1921 r. (dr Feliks Urbanowicz, Józef Mościcki-Wieczorek, Wieleżyński, Fryderyk Woźniak, Jerzy Łapiński)

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/341/3

Powstańcy przed szkołą w Glinicy k. Lublińca, 1921 r.

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/343/1

Pluton powstańczy Marcina Poprawy wchodzący w skład Grupy Północnej Podgrupy Butrym, Glinica, 1921 r.

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/343/2

Grupa byłych powstańców, Olesno, 1969 r.

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/343/3

Oficerowie powstańczego baonu „Kalina”. Na zdjęciu wśród stojących: por. Szuster, komendant Olesna Stanisław Szkudlarz, adiutant dowódcy baonu dr Zdzisław Londoński, por. Michalik. Wśród siedzących: por. Radlicki, dowódca baonu Stanisław Adamowicz

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/448/5

Powstańcza placówka na północnych peryferiach Olesna. Na zdjęciu wśród stojących: dr Zdzisław Londoński (z białą opaska na ramieniu), wśród siedzących: Kocur, por. Radlicki, dowódca baonu „Kalina” Stanisław Adamowicz

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2926/448/6

Wiec powstańców śląskich w Dobrodzieniu, 1926 r.

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2579/4098/1

II kompania IV Baonu Opolsko-Lublinieckiego 2 pułku powstańców śląskich

Archiwum Państwowe w Opolu,

sygn. 45/2579/4098/2

Powstanie śląskie w Raciborzu, 1921 r.

NAC, sygn. 3/8/0/209/199

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/9939118

Powstanie śląskie w Raciborzu, 1921 r.

NAC, sygn. 3/8/0/209/168

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/9938037

Pałac w Szymiszowie, 1921 r.

NAC, sygn. 3/8/0/345/136

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/9937354/obiekty/576144#opis_obiektu

Żołnierze włoscy w okopie na Odrą między mostem kolejowym a Zamkowym. Na drugim brzegu zabudowania fabryczne na Bosaczu. Trzecie powstanie śląskie, 1921 r.

NAC, sygn. 3/8/0/209/134

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/9937352/obiekty/576138#opis_obiektu

Rocznica I powstania śląskiego – uroczystości w Katowicach. Msza św. polowa celebrowana przez bp. Arkadiusza Lisieckiego (przy ołtarzu w środku) przed gmachem Sejmu Śląskiego. Widoczny także m.in.: prezydent RP Ignacy Mościcki (siedzi przed szeregiem).

NAC, sygn. 3/1/0/6/3392

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912294/obiekty/294488#opis_obiektu

Rocznica I powstania śląskiego – uroczystości w Katowicach. Widok ogólny placu przed gmachem Sejmu Śląskiego. Widoczni m.in.: żołnierze, członkowie stowarzyszeń, poczty sztandarowe i tłumy uczestników mszy św., 1929 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3392

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912294/obiekty/294488#opis_obiektu

Rocznica I powstania śląskiego – uroczystości w Katowicach. Defilada Związku Oficerów Rezerwy RP na ulicy 3 Maja. Widoczny m.in. bp Arkadiusz Lisiecki (siedzi na trybunie), 1929 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3392

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912294/obiekty/294488#opis_obiektu

Rocznica I powstania śląskiego – uroczystości w Katowicach. Defilada górali na ulicy 3 Maja. Na trybunie widoczni m.in.: Prezydent RP Ignacy Mościcki (x), bp Arkadiusz Lisiecki. Widoczne szyldy m.in.: „Max Guttfeld", „Hurtowny skład zegarków Zygmunt Krieger", 1929 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3392

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912294/obiekty/294488#opis_obiektu

Rocznica I powstania śląskiego – uroczystości w Katowicach, 1929 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3392

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912294/obiekty/294488#opis_obiektu

Maciej Mielżyński, pułkownik, dowódca III powstania śląskiego, ps. „Nowina-Doliwa", 1910-1939

NAC, sygn. 3/1/0/1/407

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5921266/obiekty/285489#opis_obiektu

I powstanie śląskie - I kompania 1 batalionu Straży Granicznej, 1919 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/411a

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5983395/obiekty/428970#opis_obiektu

Sikorski Bronisław, powstaniec śląski, podpułkownik, ps. „Cietrzew", 1910-1939

NAC sygn. 3/1/0/1/410

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5983395/obiekty/428970#opis_obiektu

III powstanie śląskie, Widoczni m.in.: dowódca grupy taktycznej „Bogdan" kapitan T. Kulik, zastępca dowódcy grupy operacyjnej „Wschód" podporucznik M. Chmielewski, oficer w sztabie grupy operacyjnej „Wschód" porucznik J. Szafarczyk, szef sztabu grupy operacyjnej „Wschód" Michał Grażyński, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/435

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5957300/obiekty/449597#opis_obiektu

III powstanie śląskie - podgrupa „Linke" na postoju w Lublińcu, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/439

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5983957/obiekty/285548#opis_obiektu

III powstanie śląskie - pododdział powstańczy w Rybniku. Widoczni ochotnicy z karabinami, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/440

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5957301/obiekty/347026#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy ciężki karabin maszynowy Maxim wz. 1908 na podstawie saneczkowej w akcji nad Odrą, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/442

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5983959/obiekty/408490#opis_obiektu

III powstanie śląskie - grupy powstańców na pozycjach nad Olzą, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/443

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5939554/obiekty/244559#opis_obiektu

III powstanie śląskie - grupy powstańców na pozycjach nad Olzą, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/443

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5939554/obiekty/244559#opis_obiektu

III powstanie śląskie - grupa powstańców przy zniszczonym pociągu pod Kędzierzynem. Widoczny przewrócony parowóz serii Tp 1., 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/444

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5975112/obiekty/244555#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Halina" na dworcu w Tarnowskich Górach, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/445

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901239/obiekty/244574#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Halina" na dworcu w Tarnowskich Górach, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/445

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901239/obiekty/244574#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Halina" na dworcu w Tarnowskich Górach, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/445

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901239/obiekty/244574#opis_obiektu

Członek Organization Escherich (Orgesch), 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/459a

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5975115/obiekty/244623#opis_obiektu

Oddział Grenzschutzu. Widoczne uzbrojenie żołnierzy: granaty trzonkowe Stielhandgranate 17 i lekki karabin maszynowy MG 08/15, 1919 r.

NAC, 3/1/0/1/412

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5939535/obiekty/367481#opis_obiektu

III powstanie śląskie - członkowie sztabu grupy operacyjnej „Północ", 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/436

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901224/obiekty/306062#opis_obiektu

Fotografia grupowa dowódców baterii artylerii 1 dywizji wojsk powstańczych. Widoczny m.in. porucznik Jerzy Lgocki (oznaczony krzyżykiem), 1921 r.

NAC, 3/1/0/1/438

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5983956/obiekty/367563#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Kabicz". W skład pociągu wchodzi beztendrowy parowóz T37 opancerzony oraz dwa wagony 2-osiowe, węglarki żelazne, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/446

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5948432/obiekty/285582#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Kabicz". W skład pociągu wchodzi beztendrowy parowóz T37 opancerzony oraz dwa wagony 2-osiowe, węglarki żelazne, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/446

https://www.szukajgov.pl/jednostka/-/jednostka/5948432/obiekty/285582#opis_obiektu

Msza polowa przed powstańczym pociągiem pancernym „Kabicz" na froncie gliwickim, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/447

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5975113/obiekty/449613#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Kalina". Widoczny fragment wagonu artyleryjskiego uzbrojonego we francuską armatę górską 65 mm oraz dowódca pociągu pancernego porucznik G. Lubicz-Zaleski, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/448

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901241/obiekty/285340#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg sanitarny nr 3. Widoczny szef sanitarny porucznik doktor Kujawski (w okularach), 1921 r.

NAC, 3/1/0/1/450

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5948433/obiekty/244563#opis_obiektu

III powstanie śląskie - powstańczy pociąg pancerny „Pieron", 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/449

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5948434/obiekty/265038#opis_obiektu

Żandarmeria polowa wojsk powstańczych, 1921 r.

NAC sygn. 3/1/0/1/451/1

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5966238/obiekty/306106#opis_obiektu

Oddział techniczny żandarmerii polowej wojsk powstańczych. Widoczne motocykle, samochód i plansza z godłem Polski. Przed planszą leży szabla i pistolet Parabellum P-08,1921 r.

NAC sygn. 3/1/0/1/451/2

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5966238/obiekty/264997#opis_obiektu

III powstanie śląskie - oddział powstańców pod Katowicami, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/452

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5957309/obiekty/449625#opis_obiektu

III powstanie śląskie - defilada oddziału powstańczego pod Gliwicami przed dowództwem 1 dywizji wojsk powstańczych, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/453/1

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901245/obiekty/408508#opis_obiektu

Powstańcy uczestniczą w mszy polowej. Widoczne ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 1908 na podstawie saneczkowej i lekki karabin maszynowy MG 08/15. W tle samochód pancerny Erhardt M1917 noszący nazwę „Górny Śląsk-Alzacja", 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/453/2

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901245/obiekty/367589#opis_obiektu

III powstanie śląskie - defilada oddziału powstańczego pod Gliwicami, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/453/3

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901245/obiekty/326298 - opis_obiektu

III powstanie śląskie - grupa powstańców, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/454

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5957310/obiekty/285570#opis_obiektu

Grupa powstańców z pistoletami Mauser C96, karabinem Mauser wz. 98 i lekkim karabinem maszynowym MG 08/15, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/455

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901246/obiekty/246264#opis_obiektu

Grupa powstańców. Widoczne karabiny i ciężki karabin maszynowy Maxim wz. 1908, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/457

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5939561/obiekty/408517#opis_obiektu

Oddział Grenzschutzu na stanowiskach. Widoczne karabiny maszynowe - lekki MG 08/15 z magazynkiem bębnowym i ciężki Maxim wz. 1908 na podstawie saneczkowej, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/459

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5921852/obiekty/326570#opis_obiektu

Powstańcza kuchnia polowa, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/458

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5930673/obiekty/367314#opis_obiektu

Stanisław Rostworowski, major, uczestnik III powstania śląskiego, szef sztabu wojsk powstańczych, ps. „Lubieniec", 1910-1939

NAC, sygn. 3/1/0/1/409

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5899499/obiekty/367582#opis_obiektu

Grupa oficerów 1 dywizji przed pałacem w Slawentzitz (Sławięcice). Na pierwszym planie stoją: kapitan Leon Bulowski, kapitan Robert Oszek (2. z prawej), kapitan Jan Chodźko, porucznik Jan Kowalewski, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/437

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901225/obiekty/388026#opis_obiektu

III powstanie śląskie - bateria powstańcza na pozycji ogniowej pod Sławięcicami, 1921 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/441

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5901229/obiekty/265030#opis_obiektu

Obraz olejny artysty malarza Kazimierza Jasnocha „Fragment walki (Powstanie śląskie)", 1936 r.

NAC, sygn. 3/1/0/11/3342

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5932968/obiekty/291255#opis_obiektu

Niemiecki pociąg pancerny. W tle dom przy obecnej ul Powstańców Śląskich 26 - Kropidły 2, 1919 r.

NAC, sygn. 3/8/0/167/140

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/9937358/obiekty/576149#opis_obiektu

Warta honorowa byłych kadetów, absolwentów Korpusu przed pomnikiem poległych w powstaniu śląskim, 1921-1939

NAC, sygn. 3/1/0/7/929

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5966236/obiekty/367587#opis_obiektu

Rocznica powstań śląskich – uroczystości w Warszawie. Pochód powstańców śląskich dociera na plac Saski. Widoczny m.in. poczet sztandarowy, 1925 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3391

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912292/obiekty/396935#opis_obiektu

Przemówienie prezesa Związku Powstańców Śląskich B. Nawrockiego podczas uroczystości na pl. Saskim, 1925 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3391

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5912292/obiekty/314983#opis_obiektu

Uroczystości w Warszawie z okazji 10 rocznicy III powstania śląskiego. Grupa uczestników nabożeństwa przed kościołem garnizonowym. Widoczni m.in. członkowie Legionu Śląskiego, w tym wicemarszałek sejmu i prezes Legionu Śląskiego, Karol Polakiewicz (4. z lewej w 1 rzędzie), 1931 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3393

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5987682/obiekty/294489#opis_obiektu

Uroczystości w Warszawie z okazji 10 rocznicy III powstania śląskiego. Widok ogólny sali Rady Miejskiej podczas akademii. W 1. rzędzie siedzą m.in. minister poczt i telegrafów Ignacy Boerner (x), wiceminister spraw zagranicznych Józef Beck (1), prezes Związku Miast Polskich Józef Beck senior (2), zastępca szefa Sztabu Głównego gen. Stanisław Kwaśniewski (3), wicekomisarz rządu na m.st. Warszawę Józef Ołpiński (4), 1931 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3393

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5987682/obiekty/417450#opis_obiektu

Wyjazd Prezydenta RP na obchody 10 rocznicy III powstania śląskiego z Dworca Głównego w Warszawie. Prezydent RP Ignacy Mościcki, premier Walery Sławek (na prawo od prezydenta) i minister komunikacji Alfons Kuhn (1. z prawej w 1. rzędzie) na Dworcu Głównym przed odjazdem pociągu specjalnego, 1931 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3394

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5952143/obiekty/396940#opis_obiektu

Uroczystości w Katowicach z okazji 10 rocznicy wybuchu III powstania śląskiego. Fragment defilady na ulicy 3 Maja - defilują oddziały piechoty uzbrojone w karabiny Berthier wz. 1916 z bagnetami. Na trybunie w 1. rzędzie widoczni od lewej: marszałek sejmu Kazimierz Świtalski, minister przemysłu i handlu Aleksander Prystor, marszałek senatu Władysław Raczkiewicz, premier Walery Sławek, szef Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP płk Jan Głogowski, Prezydent RP Ignacy Mościcki, inspektor armii gen. Leon Berbecki. W 2. rzędzie między marszałkiem Raczkiewiczem a premierem Sławkiem dowódca III powstania śląskiego ppłk Maciej Mielżyński, 1931 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3395

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5934364/obiekty/458553#opis_obiektu

Uroczystości patriotyczne z okazji święta Wszystkich Świętych w Wełnowcu. Grupa dzieci z wieńcem przy grobach powstańców śląskich, 1933 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/3537

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5952170/obiekty/294692#opis_obiektu

Uroczystości 3 Maja w Katowicach. Powstańcy śląscy podczas defilady, 1937 r.

NAC, sygn. 3/1/0/6/2890

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5952197/obiekty/417752#opis_obiektu

Grupa powstańców - 1. z prawej ma zatknięty za pas pistolet Mauser C96, klęczący 1. i 2. z prawej karabiny Mauser Gew98, 1919 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/411

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5929900/obiekty/346966#opis_obiektu

Ślub porucznika Jana Przybyłka, 1919 r.

NAC, sygn. 3/1/0/1/408

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5930106/obiekty/346963#opis_obiektu

Jan Kala, urodzony 18.10.1891 r. we Wrzoskach, uczestnik trzech Powstań Śląskich, organizator i funkcjonariusz Policji Górnego Śląska [Policja Plebiscytowa], aspirant Policji Województwa Śląskiego, uczestnik walk z Freikorpsem Ebbinghaus we wrześniu 1939 roku, wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną pod koniec września 1939r., przekazany NKWD i osadzony w Obozie Specjalnym w Ostaszkowie. zamordowany w 1940 r. (zdjęcie pochodzi z archiwum rodzinnego)

Józef Cierpioł z Chwostka – uczestnik Powstań Śląskich. Komendant powstańczy w rejonie wsi Chwostek, Hadra, Mochała. Wraz z najstarszymi synami Józefem i Janem mieli ostrzeliwać stację kolejową w Chwostku, kiedy przyjeżdżali tam Niemcy udający się na plebiscyt (1921). Za zaangażowanie w czasie Powstań Śląskich Józef Cierpioł był przynajmniej dwukrotnie odznaczony: Krzyżem na Śląskiej Wstędze Wolności i Zasługi w maju 1929 r. z okazji rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego oraz Gwiazdą Górnośląską w dniu 3 maja 1931 r. Podczas Plebiscytu w domu Cierpiołów w Chwostku miało odbywać się głosowanie dla mieszkańców miejscowości. W okresie międzywojennym Józef Cierpioł był komendantem Związku Powstańców Śląskich w Chwostku.

12 września 1939 r. został aresztowany, a 15 października wraz z grupą ok. 2100 więźniów z Górnego Śląska, Pomorza Gdańskiego i Poznania trafił do KL Buchenwald, gdzie został zarejestrowany pod numerem 8769. Zmarł w obozowej izbie chorych 15 listopada 1941 r.

Dokument potwierdzający przyznanie

'Gwiazdy Górnośląskiej' Józefowi Cierpiołowi (1873-1941)

Jerzy BUCHALIK, ur. 28.11.1902 Katowice (Załęże), zm. 07.09.1942 Oświęcim

Józef Zupok

Ur. 8 maja 1881 r. w Biskupicach, zm. 26 lutego 1976 r. w Pszczynie, syn Mikołaja. Działacz niepodległościowy i społeczny, delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w dniach 3 – 5 grudnia 1918 roku. Organizator i przywódca I, II i III Powstania Śląskiego. Prezes Rady Ludowej. Po wyborach do rad gminnych 9 listopada 1919 r. zastępca burmistrza gminy Biskupice i pierwszy polski ławnik.

Pochowany na cmentarzu parafialnym pw. Wszystkich Świętych w Pszczynie.

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Paweł Soppa urodził się 08.11.1888 r. we wsi Narok (niem. Norok, kreis Falkenberg, Oberschlesien). Był jednym z czworga dzieci miejscowego kowala Alberta i jego żony Franciszki (z domu Pawletta) zamieszkałych przy ul. Długiej (niem. Langestrasse). Trudno określić, kiedy i w jakich okolicznościach Paweł znalazł się w Markowicach, dzisiejszej dzielnicy Raciborza, być może było to podjęcie pracy na kolei. To tu poznał swoją pierwszą żonę Paulinę z domu Miera. Para pobrała się w Markowicach 15 czerwca 1912 r., a owocem tego małżeństwa było dziewięcioro dzieci: Albert, Helena, Klara, Hubert, Aniela, Franciszka, Maurycy (późniejszy strzelec 2 bat. commando PSZnZ), Ksawery i Arkadiusz.

Dwa lata później, w momencie wybuchu I wojny światowej, Paweł został wcielony do armii pruskiej, dzieląc los wielu mężczyzn z terenu Górnego Śląska. Należał między innymi do 4. Górnośląskiego Pułku Piechoty (Infanterie-Regiment 4. Oberschlesisches Nr. 63). Być może rodzinne zdjęcie, które załączamy udało się zrobić jeszcze przed wyjazdem na front. Przedstawia ono Pawła w mundurze pruskim wraz z żoną Pauliną oraz dwójką najstarszych dzieci: Albertem (ur. 14 marca 1913) oraz Heleną (ur. 14 kwietnia 1914). Zdjęcie zostało wykonane w atelier Josepha Axmanna w Raciborzu. Podczas działań wojennych Paweł został lekko ranny. Była to rana postrzałowa, a nazwisko Soppa widnieje na listach poległych i rannych (na liście nr 361 pod datą 23.10.1915 r. Paul Soppa, Norok, Falkenberg, Infanterie-Regiment 63 - Lechtverwundet).

Po powrocie z wojny Paweł zaangażował się w polski ruch narodowy, m.in. był działaczem Towarzystwa Czytelni Ludowych i prowadził bibliotekę Polską w Markowicach. Organizacja ta miała na celu krzewienie polskiego języka i kultury, ułatwiając Ślązakom dostęp do polskich książek latach 1919-1921 należał do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Brał czynny udział w walkach podczas III powstania śląskiego w 1921 roku na linii Markowice - Szychowice (obecnie Ciechowice). Prawdopodobnie podlegał pod 333. kompanię II Batalionu 4. (15.) Pułku Raciborskiego Piechoty Wojsk Powstańczych. Kompania ta wzięła udział w kilku potyczkach, m.in. w skutecznym odparciu ataku wojsk włoskich, które nacierały na Markowice wzdłuż nasypu linii kolejowej. 21 lutego 1958 roku odznaczono go Śląskim Krzyżem Powstańczym. Był zweryfikowanym jeszcze przed 2 wojną światową członkiem Związku Powstańców Śląskich.

Mimo że podczas III powstania cały prawobrzeżny powiat raciborski wraz z Markowicami został opanowany przez wojska powstańcze, tereny te, decyzją Ligi Narodów, przyznano stronie niemieckiej. Wytyczona w 1922 roku nowa granica państwowa jednym przyniosła wolność, a innym strach. W trudnej sytuacji byli między innymi ci Górnoślązacy, którzy otwarcie opowiadali się za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski, jednak ich domy znalazły się po niemieckiej stronie granicy. Prawdopodobnie to właśnie było przyczyną przeniesienia się Pawła i Pauliny wraz z dziećmi do Rydułtów, gdzie również podjął pracę na kolei. Krótko po śmierci Pauliny, która zmarła w 1928 roku, Paweł Soppa ożenił się z pochodzącą z Czernicy Gertrudą Besuch. Małżonkowie doczekali się kolejnych dziewięciorga dzieci: Pauliny, Stefana, Pawła, Czesława, Zyty, Stanisława, Jerzego, Franciszka oraz Małgorzaty. Po kilku latach spędzonych w Rydułtowach rodzina zamieszkała przy ulicy Hallera w Czernicy, gdzie do dzisiaj stoi dom wybudowany przez Pawła. We wrześniu 1939 roku podczas wkroczenia wojsk niemieckich Paweł Soppa, jako były powstaniec śląski oraz pracownik kolei w Rydułtowach, gdzie wysadzono tunel kolejowy aby opóźnić dostawy i marsz wroga w kierunku Rybnika, podjął decyzję o ucieczce wraz z dziećmi na wschód, w okolice Janowa Lubelskiego. Być może właśnie dzięki temu nie podzielił losu czernickich powstańców, represjonowanych lub zabitych przez bojówki niemieckie w pierwszych dniach wojny (wydarzenia te szerzej opisał Juliusz Fojcik w kronice Czernicy). Po kilku dniach Paweł powrócił wraz z dziećmi do domu w Czernicy, gdzie czekała na niego Gertruda która była w zaawansowanej ciąży.

Po wojnie Paweł pracował w kasie biletowej na dworcu w Rydułtowach, prowadził niewielkie gospodarstwo rolne, dorabiał także rozwożąc furmanką węgiel z pobliskiej kopalni. Jego pasją było ogrodnictwo, do swojego ogrodu sprowadzał tulipany z Holandii, hodował róże, a w sadzie można było znaleźć wyszukane odmiany drzew owocowych. Po śmierci Gertrudy w 1952 roku Paweł ożenił się po raz trzeci – z Marią Gawron pochodzącą z Raszczyc. Zmarł 16 lutego 1962 roku i został pochowany na cmentarzu parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Czernicy w powiecie rybnickim. Jego grób znajduje się tuż obok krzyża w centralnej części cmentarza. W 2021r. wpisany do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski pod numerem ewidencyjnym 2621.

Paweł Soppa

Lista bibliotek polskich

Paweł Soppa - Wniosek o odznaczenie

Kastyak Rudolf w: M.Liśkiewicz, Orawa 1918-1920, Lipnica Wielka, 2020, s. 118-119

Wpis na Twiterze ze zdjęciami z niedostępnej już strony "PolskaOrawa.pl" https://twitter.com/PolskaOrawa/status/1388808721904644097

Arkadiusz Stefaniak-Guzik, Człowiek twardy jak „Skała”, „Muzealny Rocznik Pożarniczy" Tom XIV (2018-2020) Materiały pokonferencyjne Z cyklu konferencji „Strażacka Niepodległa”, s. 74-81 (s. 75)
"Rudolf Kastyak ps. Mały Rudek – „W r. 1921. 5 września zgłosiłem się do powstania górnośląskiego i tam zostałem przydzielony do II bat. wojsk powstańczych. Zaraz od początku walczyłem w pierwszej linii na froncie i brałem udział w walce pod Górą Św. Anny, pod Lichynią, pod Stawienczycami, pod Rudzińcem itd. Komendantem II Bat. Wojsk Powstańczych był por. [Jerzy] Lgocki, który na Górnym Śląsku pełnił służbę pod nazwiskiem kpt. ‹Jastrzęba›”.

Zdjęcie Rudolfa Kastyaka.

Lokalizacja grobu. Cmentarz Centralny w Szczecienie (Nr kwatery: 21, Rząd: 4, Nr grobu: 11) - mapka
https://cmentarze.szczecin.pl/chapter_11975.asp?smode=1&fnazwisko=Kastyak&fimie=&fdataurodzenia=&fdatazgonu=

Skany dot. Rudolfa Kastyaka z kartoteki Centralnego Archiwum Wojskowego Wojskowego Biura Historycznego

Nagrobek Rudolfa Kastyaka na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie jw.

Edwarda Sztajer, ur. 05.10.1903 r. w Czeladzi, pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Czeladzi.

Brał udział w III Powstaniu Śląskim (informacja na podstawie wystawionego w dniu 18.08.1947 r. odpisu poświadczenia z dn 22 i 28.09.1935 r.)

Był uhonorowany Krzyżem Obrońcy Ojczyzny 1918-1921, Krzyżem Bojowników Śląskich z 1946, Krzyżem Powstaniec Górny Śląsk 1921.

Jan Loch ur.17.12.1899 w Bogucicach zm.17.09.1977 w Bogucicach

Piątkowski Karol Andrzej (1890 - 1976) - powstaniec wielkopolski i śląski.

Urodził się 24 XI 1890 roku w miejscowości Nowe Kramsko, obecnie województwo lubuskie.

Uczestnik I wojny światowej. W grudniu 1918 roku powraca z frontu do Poznania, w którym mieszkał w 1913 roku, tu też bierze udział w powstaniu. Po jego zakończeniu jedzie na Górny Śląsk, gdzie bierze udział w III Powstaniu Śląskim. W 1975 roku mianowany na podporucznika.

Zmarł 3 III 1976 roku w Gdyni, pochowany na cmentarzu Witomino - sektor 71, rząd 7, grób nr 14. W 2020 roku miejsce spoczynku Karola zostało wpisane do Ewidencji grobów Weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (IPN). W roku 2021 jego nazwisko znalazło się na tablicy pamiątkowej odsłoniętej na cmentarzu na Witominie.

Piątkowski Karol Andrzej (1890 - 1976)

MAZUROWSKI Jan Powstaniec Wielkopolski 1918-19, Śląski 1921 i Warszawski 1944. Żołnierz września 1939. Żołnierz Armii Krajowej. Więzień Obozu Stutthof. ur. 1901.12.25 Kalisz, rodzice: Tomasz, Maria; odznaczony: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1980-02-27. Brał czynny udział w walkach z Niemcami w Powstaniu wielkopolskim od 15.11.1918 r. -13.2.1919 r. jako żołnierz 2 kompanii ubezpieczał sztab. Następnie jako ochotnik brał udział w III Powstaniu Śląskim od 3.5.do 28.6.1921 r. i walczył w 16 PP III Baon 8 komp. o Bytom i Górę Św. Anny. W II wojnie światowej również brał udział w obronie Warszawy. Podczas okupacji był w organizacji AK na stanowisku d-cy plutonu pod pseudonimem "Jama" w oddziale "Lipa" i od 1.2.1940 -1.8.1944 r. na terenie Warszawy prowadził wywiady transportów drogowych i kolejowych, oraz brał udział w Powstaniu Warszawskim. Po upadku powstania został zabrany do niewoli, a następnie osadzony w obozie koncentracyjnym w Stutthof. Tutaj przebywał od 28.8.1944-9.5.1945 r. to jest do czasu uwolnienia przez armię Radziecką. Łączny okres pobytu w działaniach wojennych i obozie koncentracyjnym wynosił 5 lat i 10 miesięcy. Po wyzwoleniu w 1945 r. osiedlił się na ziemiach odzyskanych w Cieplicach Śląskich, a następnie w Gorzowie. Pracował na stanowisku kierownika księgowości, następnie planowania i w końcu zaopatrzenia w Fabryce Włókien Sztucznych i Elektrowni. W pierwszych latach po wojnie swoją ofiarną pracą i dobrym przykładem szkolił młode kadry i wielce przyczynił się do zagospodarowania tych ziem. Aktywnie również uczestniczył w różnych pracach społecznych, a między innymi był współorganizatorem Koła ZBoWiD "Silwana" i jego sekretarzem. W okresie 25 lat swojej służby dał się poznać jako wzorowy obywatel, który do obecnej chwili, pomimo przejścia na emeryturę w 1970 r. nadal przejawia duże zainteresowanie sprawami społecznymi i w miarę sił bierze w nich udział. W uznaniu zasług wielokrotnie odznaczony i jest szanowanym przez społeczeństwo. Zm. 1982.12.10, pochowany Cmentarz Komunalny Gorzów ul. Żwirowa 20B/1/12 Grób wpisany do ewidencji IPN grobów weteranów/ grobów chronionych, dziś umieszczona odpowiednia tabliczka. Informacje od sąsiadów: brak było opieki/rodziny. Sąsiedzi pomogą. Wcześniej był przeznaczony do likwidacji. Uratowany. Edit/uzupełnienie ze strony biogramów Powstańców Warszawskich: Udział w konspiracji 1939-1944: VI Obwód (Praga) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 2 Rejon - dowódca plutonu zwiadu Oddział: VI Obwód (Praga) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 2 Rejon Szlak bojowy: Praga do 24.08.1944 - aresztowany Losy po Powstaniu: Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną

Jana Kołodziejczyk, syn Franciszka, urodzony 14.06.1898 r. w Łętowni (woj. małopolskie), żołnierz wojska polskiego, powstaniec śląski.

Według dokumentów znalezionych w rodzinnych zbiorach Jan Kołodziejczyk brał czynny udział w pierwszej wojnie światowej oraz działaniach powstańczych. Został za to odznaczony między innymi Śląskim Krzyżem Powstańczym 26 lipca 1962 r. (numer legitymacji G-9022).

Dodatkowo posiadał legitymację Związku Bojowników o Wolność i Demokracje Nr 2028/61 wydaną dnia 10.07.1961 r.

W roku 1971 uchwałą Rady Państwa Jan Kołodziejczyk został mianowany na stopień podporucznika.

Otrzymał również medal Polonia Restituta.

Po II wojnie światowej osiedlił się wraz z rodziną w Lubrzy w powiecie prudnickim w województwie opolskich i posiadał gospodarstwo rolne. Zmarł w roku 1989 r.

Legitymacje Związku Bojowników o Wolność i Demokracje Jana Kołodziejczyka, Nr 2028/61 wydana dnia 10.07.1961 r.

Uchwała Rady Państwa z 1971 r., na podstawie której Jan Kołodziejczyk został mianowany na stopień podporucznika

Jan Kołodziejczyk został odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym 26 lipca 1962 roku - numer legitymacji G-9022.

Stanisław Łukasiewicz urodził się 10 XI 1898 r. w miejscowości Karsy (województwo wielkopolskie, powiat pleszewski, gmina Gołuchów), w rodzinie Antoniego i Rozalii z domu Cyfers (para pobrała się w r. 1898). Ożeniony z Heleną (21 V 1903 - 16 X 1956), mieli córkę Mirosławę ur. w 1925 r.

Uczestnik I wojny światowej, powstań śląskich i Wielkopolskiego, brał udział w II wojnie światowej, co potwierdzają akta w WBH – powracających do Polski żołnierzy Sił Zbrojnych na Zachodzie.

W uzasadnieniu do Uchwały o nadanie WKP z r. 1958 napisane zostało:

“Od 31 grudnia 1918 r. udział w walkach pod Skalmierzycami, następnie pod Ostrzeszowem, Kobylą Górą, od marca do czerwca 1919 r. pod Krotoszynem w batalionie Pleszewskim, późniejszy 8 pułk Strzelców Wlkp. Dowódcą 2-giej Kompanii 1 Batalionu Pogranicznego w Szczypiornie, w której brałem udział w walkach pod Skalmierzycami był por. Myk (Maksymilian) z Ostrowa. Dowódcą 1-szej Kompanii pleszewskiej z którą brałem udział w walkach pod Ostrzeszowem, Kobylą Górą i Krotoszynem był por. Pamin (Feliks)”.

Jego wniosek o Medal Niepodległości został odrzucony 5 XI 1935 roku. Zweryfikowany dyplomem nr 9346, Nr Ref. Hist. 16961, członek koła w Ostrzeszowie. Czynny członek ZBOWiD-u w Gdyni. Odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym, a także Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz innymi odznaczeniami.

Zmarł 30 XI 1974 roku, spoczywa na cmentarzu komunalnym w Gdyni Witominie (Sektor / Rząd / Numer 63 / 73 / 13)

Nagrobek Stanisława Łukasiewicza

Stanisław Łukasiewicz

Akt ślubu Antoniego i Rozalii

Archiwum Państwowe w Kaliszu 751/8/281

Stanisław Łukasiewicz

Wojskowe Biuro Historyczne (Centralne Archiwum Wojskowe)

Nekrolog Stanisława Łukasiewicza

Adam Całka

Stanisław Brodniewicz (1895 - 1975)

urodził się 5 XI 1895 roku w miejscowości Niemczynek - wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim, w gminie Wągrowiec, w rodzinie Kazimierza (1863) i Angeliki z dom. Budnikowskiej (1868). Para pobrała się w miejscowości Łękno w roku 1890. Z tego związku urodzili się także - Powstaniec Wielkopolski Jan, Władysław (22 V 1893 - 1966), Józef (3 II 1900), Franciszek (25 IX 1904) i Marianna po mężu Szmyt.

Na dzień sporządzenia notatki nie potwierdzono udziału Stanisława w Powstaniu Wielkopolskim, naszą wiedzę opieramy jedynie na nekrologu, który ukazał się w prasie polonijnej, a w treści napisane zostało - “nadkomisarz policji województwa śląskiego, powstaniec wielkopolski i śląski, lat 79, zm. 22 V 1975”.

Idąc tym śladem w prasie odnaleziony został materiał dotyczący morderstw dokonanych przez Maruszeczkę - “(...)śląskiej służby kryminalnej nadkomisarz Stanisław Brodniewicz, który zabrał go do Katowic w asyście śledczych Czyloka i Wiśniowskiego (...)”. Kolejnym śladem po Stanisławie a odnoszącym się do jego funkcji w policji śląskiej jest Kalendarzyk policyjny woj. śląskiego za 1937 rok, gdzie jego żona Wiktoria występuje jako przewodnicząca Śląskich Rodzin Policyjnych, a Stanisław wymieniony został “Wydział Śledczy kom. Stanisław Brodniewicz”. Na stanie osobowym policji śląskiej występuje także w roku 1939. Jego dalsze losy - w czasie okupacji nie są znane.

W dokumentach Wojskowego Biura Historycznego znajduje się wniosek do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, Stanisław został odznaczony 9 XI 1931 roku Krzyżem Niepodległości.

Zmarł 22 V 1975 roku, spoczął na cmentarzu Elmers End w Londynie.

Stanisław Brodniewicz

Jan Brodniewicz (1901 - 1982)

urodził się 25 X 1901 roku w miejscowości Werkowo - wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim, w gminie Wągrowiec.

W Uchwale z 1966 o nadanie Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego napisano:

“Jako 17 -to letni młodzieniec należał do drużyny harcerskiej i Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. W dniu 27.12.1919 r. z chwilą przybycia Ignacego Paderewskiego do Poznania był uczestnikiem manifestacji patriotycznej. W Gnieźnie brał udział z bronią w ręku przy wyzwalaniu miasta i przy rozbrajaniu Niemców i zajęciu koszar. Następnie wstępuje do tworzącego się Wojska Wielkopolskiego gdzie służył od 1919 do 1922 roku w sztabie 2 Dywizji Strzelców Pieszych a później w ekspozyturze Oddziału II na placówce w Zbąszyniu i brał udział w objęciu Pomorza w 1920 roku.”

W Wojskowym Biurze Historycznym trzy teczki - odrzucony wniosek 12 VI 1935 roku do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, Kolekcja akt żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie powracających do Polski IV.501.2.577 k. 112 - plutonowy podchorąży rezerwy, Kolekcja akt żołnierzy RKU II.56.3556.

Ożenił się z Anitą z dom. Serini, córką Karola i Wandy z dom. Haessner, urodzoną w Zgierzu 17 II 1921 roku. Anita była Powstańcem Warszawskim - pielęgniarka "Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - Szpital Polowy nr 2 w Hotelu "Terminus" ul. Chmielna 28 - instrumentariuszka (pseudonim Zosia, Ewa), przed Powstaniem uczennica Prywatnego Żeńskiego Gimnazjum im. Królewny Anny Wazówny oraz Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa. W latach okupacji pracowała na Oddziale Chirurgicznym Szpitala Dzieciątka Jezus. Do 1946 r. była instrumentariuszką w Polskim Szpitalu Wojennym w Trani, we Włoszech, następnie w Korpusie Sióstr Służby Zdrowia oraz w Szpitalu Wojskowym nr 6 w Wielkiej Brytanii. W 1947 r. powróciła do Polski. Zamieszkała w Katowicach gdzie pracowała jako higienistka szkolna i organizator oświaty zdrowotnej w Przychodni nr 6. W 1978 r. przeszła na emeryturę. Odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska, Medal Za Warszawę 1939-1945, Medal Zwycięstwa i Wolności, Brytyjski Medal Wojny, Odznaka Pamiątkowa 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych.

Jan zmarł 27 V 1982 roku w Katowicach, spoczywa z małżonką zmarłą 12 XI 190 roku na ewangelickim cmentarzu parafialnym w Katowicach przy ul. Francuskiej: Sektor 10, Rząd A, Nr grobu 3

Jan Brodniewicz

Józef Brodniewicz

urodził się 3 II 1900 roku w miejscowości Werkowo - wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim, w gminie Wągrowiec.

Nie potwierdzono jego udziału w Powstaniu Wielkopolskim. W WBH odrzucony 25 VI 1938 roku wniosek do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości.

Dokument dotyczący Piotra Gojowego

Piotr Gojowy

Piotr Gojowy (w środku z muszką) w otoczeniu rodziny, 1933 r. Pierwszy z lewej Józef Gojowy, prawdopodobnie również powstaniec śląski.

Piotr Gojowy w mundurze powstańczym, ok. 1975 r.

Nagrobek Piotra Gojowego w Gołkowicach, na cmentarzu przy parafii św. Anny.

Dzierzgowski Władysław Stanisław (1890-1940)

urodził się 25 VI 1890 roku w Pleszewie. Po ukończeniu nauki w gimnazjum rozpoczął naukę zawodu jako farmaceuta, praktykował w Wiesbaden i Moguncji.

W roku 1914 powołany do armii pruskiej (artylerzysta), walczył między innymi na froncie zachodnim, gdzie został ranny w IV 1915 roku. Po rewolucji niemieckiej zwolniony z armii pruskiej wrócił do Poznania, tu wstąpił do POW (Polska Organizacja Wojskowa – tajna organizacja wojskowa).

Powstaniec Wielkopolski o nieustalonej przynależności organizacyjnej, brał udział w walkach na terenie miasta Poznania. W projekcie WTG Gniazdo wymieniony bez danych szczegółowych jako podporucznik w artylerii na podstawie Tygodnik Urzędowy Naczelnej Rady Ludowej 1919, nr 1-10; "Tygodnik Urzędowy" 1919, nr 1-72 . Jako ochotnik wstąpił do Wojska wielkopolskiego. Jako żołnierz 15 Pułku Artylerii Lekkiej brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej, walcząc m.in. pod Kijowem, Berezyną, brał udział w obronie Warszawy. 15 IX 1920 awansowany na kapitana, otrzymał Order Virtuti Militarii.

W roku 1921 brał udział w Powstaniu Śląskim - odznaczony wstęgą waleczności i zasługi.

W VIII 1927 z powodu utraty zdrowia (dwukrotnie ranny) przeszedł do rezerwy.

28 I 1927 roku w Poznaniu poślubił Irenę Elżbietę z dom. Baranowską (ur. 13 IX 1907, zm. 24 XI 1984, II voto Skarżyńska, spoczywa z II mężem Kazimierzem na cm. górczyńskim w Poznaniu). Ze związku Władysława i Ireny urodziły się dwie córki Izabela Bronisława (28 II 1928 - 1995, po mężu Rucińska) i Ewa Lucyna (11 VI 1993).

Według wyszukiwarki miejskiej grobów oraz napisu na nagrobku Władysław zmarł w roku 1940, spoczywa z córką Izabelą na cmentarzu parafialnym na poznańskim Górczynie kwatera IPd rząd 3 miejsce 14 GPS: 52.38722, 16.877412

Nagrobek Władysława Dzierzgowskiego

Akt urodzenia Władysława Dzierzgowskiego

Ankieta dotycząca Władysława Dzierzgowskiego

Informacje z Centralnego Archiwum Wojskowego dotyczące Władysława Dzierzgowskiego

Kwestionariusz Władysława Dzierzgowskiego

Wniosek o odznaczenie Władysława Dzierzgowskiego

Roguszczak Stanisław (1903 - 1996)

Urodził się 24 X 1903 r. w miejscowości Mieszków (wieś w województwie wielkopolskim, w powiecie jarocińskim, w gminie Jarocin), w rodzinie Antoniego (12 I 1873, syn Walentego i Nepomuceny Jarmuż) i Antoniny z d. Rogozińska (12 VI 1876, córka Jakuba i Józefiny z d. Jankowska), para pobrała się w 1899 r. Z tego związku urodzili się także Stanisława (1900-1967), Marianna (*+1902), Franciszek (1906) i Jan (1909-1979).

Niestety nie posiadamy prawie żadnych informacji o Stanisławie. Nie ustalono kiedy i gdzie brał udział w Powstaniu Wielkopolskim. Jego wniosek do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości został odrzucony 25 X 1937 (sierżan, zam. Wilno). Członek słupskiego koła ZBoWiD. W Kronika Koła Miejskiego ZBoWiD w Słupsku (str. 16) został wymieniony jako Powstaniec Wielkopolski.

W nekrologu od rodziny, który ukazał się w Głosie Pomorza 12 VII 1996 r. wymienione zostały odznaczenia, którymi uhonorowany został P. Stanisław: Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Śląski Krzyż Powstańczy, Krzyż za udział w wojnie 1918-1921.

Był długoletnim pracownikiem PZL CEZAL.

Żonaty z Jadwigą (31 X 1913-13 IX 1984).

Zmarł 11 VII 1996 r. Pochowany na starym cm. w Słupsku Sektor 46A Rząd 22 Nr grobu 3.

Roguszczak Stanisław (1903 - 1996)

Józef Loch, ur.16.07.1879 r. w Szczedrzyku pow. opolski, syn Franciszka i Doroty z domu Koniecko.

Brał czynny udział w dwóch powstaniach śląskich - drugim i trzecim. Jego grób został oznaczony znakiem "Grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski".

Gorzan Jan (1888-1964)

Urodził się 5 I 1888 r. w miejscowości Strzeszyn (obecnie część Poznania). Jego rodzice Michał (1855-1935, syn Jana i Marii Dolskiej) i Marianna z Kosmowskich (1863-1954, córka Józefa i Józefy Dębik) pobrali się w 1881 r. z tego związku urodzili się także Powstańcy Wielkopolscy Józef (27 I 1898 r. w Poznaniu, tu też zmarł 6 I 1984 r.) i Stefan (18 VIII 1900 r. w Poznaniu, zmarł 7 I 1984 r. w Poznaniu) oraz ich rodzeństwo: ur. 1884 Franciszek, 1890 - Adam, 1893-1894 - Stanisław, 1895 - Władysław i Antoni (zm. 1983), 1907 - Walentyna, Leon 1904 - 1992.

Nie ustalono danych szczegółowych dotyczących życia Jana. Z zawodu był restauratorem. Na podstawie Kart meldunkowych miasta Poznania ustalono, że 17 X 1910 r. wrócił do Poznania z Berlina.

Od 19 IX 1913 do 3 VIII 1914 r. służył w armii pruskiej.

Na podstawie akt CAW WBH SRI DOK VII I.371.7/A.57 ustalono, że był członkiem Straży Ludowej Jeżyce od 27 XII 1918 - 3 I 1919 r. i od 4 I 1919 do 15 X 1919 r. (w Kartach meldunkowych m. Poznania podano, że służył do 10 IX 1919 r.) w Wojskach Wielkopolskich (kapral). Brał udział w powstaniach śląskich. Natomiast w okresie międzywojennym był członkiem Towarzystwa Powstańców i Wojaków im. Hallera na Jeżycach. Odznaczony Krzyżem Powstańcowi Broni Wdzięczna Wielkopolska (nr 6761).

15 III 1919 r. w Opolu poślubił Paulinę Walentynę Danielczak (24 I 1899 w Opolu, 28 VII 1967 w Poznaniu, spoczywa na Junikowie - pole15, kwatera 8, rząd 3, miejsce 65). Z tego związku do 1931 r. urodziło się jedno dziecko - córka Stefania (4 V 1920).

Zmarł 20 II 1964 r. w Poznaniu. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Poznaniu na Junikowie, spoczywa - pole 17, kwatera 3, rząd 2, miejsce 53 GPS: 52.38967, 16.823175

źródła: Urząd Stanu Cywilnego Piątkowo, wpis 17 / 1881; APP, Akta miasta Poznania, Kartoteka ewidencji ludności miasta Poznania z lat 1870-1931; Wyszukiwarka grobów dla miasta Poznania; Kwerenda w WBH - Tomasz Poniewierka

Gorzan Jan

Piotr Wadas (1903-1949), powstaniec śląski.

Urodził się 9 maja 1903 r. w Chełmie Wielkim w rodzinie Stanisława i Antoniny z d. Hermyt. Dzieciństwo spędził w Chełmie Wielkim uczęszczając do miejscowej szkoły ludowej, którą ukończył w 1917 r.

Następnie jako pracownik młodociany pracował na kolei aż do wybuchu II powstania śląskiego, podczas którego wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.

Podczas III powstania śląskiego służył w 8, a później 6 pułku pszczyńskim, II baonie, V kompanii. Brał udział w działaniach bojowych między innymi w walkach w rejonie Starego Koźla w okresie 7–9 maja 1921 r. oraz w walkach w rejonie Góry Świętej Anny w okresie 21–22 maja 1921 r.

Po zakończeniu III powstania i przyłączeniu Górnego Śląska do Polski pracował jako urzędnik pocztowy.

W roku 1924 został skierowany przez grupę miejscową powstańców śląskich na kurs wojskowo-wychowawczy w Kamesznicy k. Żywca, po ukończeniu którego został mianowany instruktorem 3 kompani Związku Powstańców Śląskich.

W latach 1925–1927 odbywał zasadniczą służbę wojskową, po ukończeniu której w stopniu plutonowego powrócił do pracy zawodowej jako urzędnik pocztowy. Jednocześnie w tym okresie, aż do wybuchu II wojny światowej pełnił funkcję komendanta Podoficerów Rezerwy oraz Naczelnika – Komendanta Ochotniczej Straży Pożarnej w Chełmie Wielkim.

Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował pracę na poczcie, a później rozpoczął pracę zawodową jako księgowy w jednym z przedsiębiorstw w Rudzie Śląskiej Chebziu

Zginął tragicznie w dniu 15 października 1949 r. w wypadku kolejowym na dworcu Ruda Śląska Chebzie i jest pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim.

24 sierpnia 2021 r. jego grób został oznaczony przez Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach znakiem „Tobie Polsko” – „grobu weterana walk o wolność i niepodległość Polski”

Piotr Wadas został odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości oraz Śląskim Krzyżem Powstańczym.

Opracował: Tomasz Staniczek

Bibliografia:

Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie (akta personalne Piotra Wadasa Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości)

Monografia Gminy i Parafii Chełm Śląski. Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Myszora, Chełm Śląski 2014, s. 79-84

„Światło” Pismo Parafii Trójcy Przenajświętszej nr 4 (56) Wielkanoc 2011, s. 19-23

Archiwum rodzinne: T. Staniczek

Jan Wadas (1906-2003), powstaniec śląski, żołnierz ZWZ – AK.

Urodził się 5 lipca 1906 r. w Chełmie Wielkim w rodzinie patriotycznej Wojciecha i Reginy (jego ojciec Wojciech należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz był założycielem tegoż związku dnia 6 stycznia 1919 r. w Chełmie Wielkim). Był uczestnikiem wszystkich trzech powstań śląskich. W okresie plebiscytu był komisarzem i mężem zaufania na okręg Chełm, Kopciowice i Górki.

Dzieciństwo spędził w Chełmie Wielkim uczęszczając do miejscowej szkoły ludowej, którą ukończył w 1920 r. Jednocześnie pobierał nauki języka polskiego u księży Salezjan w Oświęcimiu. Po ukończeniu szkoły ludowej rozpoczął naukę w szkole handlowo-kupieckiej w Katowicach.

W okresie plebiscytu zaangażował się w akcję propagandową rozlepiając afisze, rozdając ulotki oraz doprowadzając starszych i chorych do urn plebiscytowych. W dniu wybuchu III Powstania Śląskiego w Chełmie Wielkim był pomocnikiem dowódcy komendanta placu Jana Kocura. Następnie pełnił służbę pomocniczą w 8, a później 6 pułku pszczyńskim. Na wskutek forsownego marszu linii Gogolin – Zdzieszowice doznał urazu stawu skokowego i został odesłany do Głównego Szpitala Wojsk Powstańczych w Mysłowicach.

W latach 1940–1945 służył w organizacji podziemnej na terenie Zagłębia Dąbrowskiego najpierw „Orzeł Biały”, Związek Walki Zbrojnej, a następnie Armia Krajowa i brał czynny udział w działaniach bojowych.

Po zakończeniu II wojny światowej pracował zawodowo na kolei i pełnił funkcję prezesa Związku Kombatantów koło Imielin.

Zmarł 5 lutego 2003 r. i został pochowany na chełmskim cmentarzu w grobie rodzinnym.

Jan Wadas był jednym z najdłużej żyjących uczestników III powstania śląskiego i został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Śląskim Krzyżem Powstańczym oraz Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie.

Opracował: Tomasz Staniczek

Bibliografia:

Monografia Gminy i Parafii Chełm Śląski. Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Myszora, Chełm Śląski 2014, s. 79

Miesięcznik Społeczno-Kulturalny „Śląsk” nr 5 (67): maj 2001, s. 56

Kalendarz Chełm Śląski 1995 s.92-95

Walenty Jochymczyk (1903–1951), powstaniec śląski, działacz niepodległościowy.

Urodził się 13 lutego 1903 r. w Imielinie w rodzinie Jana i Anny z d. Stolecka. Od szóstego roku życia uczęszczał do powszechnej szkoły ludowej w Imielinie. Po ukończeniu szkoły ludowej wstąpił do miejskiej szkoły handlowej w Katowicach, po ukończeniu której został przyjęty do pracy w Dyrekcji Kolejowej w Katowicach.

W kwietniu 1919 r. dopuszczony do pracy konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (dalej POW G. Śl.) miejscowości Imielin, gdzie pełnił funkcję kuriera.

Podczas I powstania śląskiego brał czynny udział w walkach w miejscowościach Chełm, Kopciowice i Goczałkowice, w ostatniej z tych miejscowości został lekko ranny w nogę. Po zakończeniu I powstania przebywał w dowództwie Milicji Górnośląskiej w Oświęcimiu i zajmował się przemytem broni z Polski na Górny Śląsk do placówek POW G. Śl.

Z końcem maja 1920 r., za rozbicie niemieckiego Związku w Imielinie, został aresztowany i brutalnie przesłuchiwany przez porucznika niemieckiej policji von Schumana (wybito mu kolbą karabinową dwa zęby), dzięki interwencji powiatowego komendanta wojsk alianckich Caricatyego z Pszczyny i złożeniu kaucji przez rodzinę został z końcem czerwca 1920 r. zwolniony w więzienia.

Z polecenia Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu został skierowany na przeszkolenie do Poznania.

Przed wybuchem II powstania śląskiego powraca na teren Górnego Śląska i bierze udział w przewozie broni z Sosnowca na Górny Śląsk. Jednocześnie pełni służbę w Straży Obywatelskiej w Imielinie. Po zakończeniu II powstania zaangażowany jako agitator kolejowy i bojowiec w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu. Ścigany listami gończymi musi uchodzić do Krakowa, gdzie prowadzi działalność w Związku Obrony Kresów Zachodnich m.in. przeprowadza przez granicę kurierów na teren Górnego Śląska.

W marcu 1921 zostaje delegowany przez Polski Komisariat Plebiscytowy w Bytomiu do pracy konspiracyjnej w powiecie prudnickim gdzie m.in. zbiera informacje o niemieckich emigrantach i w specjalnych listach odradza im przyjazd na Śląsk celem głosowania.

Krótko przed wybuchem III powstania śląskiego powraca na Górny Śląsk, gdzie w Imielinie organizuje siły powstańcze.

W III powstaniu śląskim pod pseudonimem „Bleichert Walenty”, mobilizacyjne zostaje wcielony do 4 pułku im. „Czwartaków” pod dowództwem porucznika Karola Gajdzika, gdzie jako dowódca drużyny kompani sztabowej bierze udział w walkach pod Kędzierzynem, Starym Koźlem, Bierawą oraz Górą Św. Anny.

Po zakończeniu III powstania śląskiego pracuje zawodowo jako kolejarz i żeni się z Heleną Paszek zamieszkałą w Chełmie Wielkim.

W tym okresie do wybuchu II wojny światowej jest Prezesem Związku Powstańców Śląskich Grupa Miejscowa Chełm Wielki.

W okresie okupacji niemieckiej 28 sierpnia 1943 r. zostaje aresztowany przez Gestapo pod zarzutem szpiegostwa i osadzony w więzieniu śledczym w Mysłowicach. Od 12 do 27 października 1943 r. przebywa w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz, następnie od 28 października 1943 r. do 29 października 1944 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen oraz od 30 października 1944 r. do 1 maja 1945 r., w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrück.

Po zakończeniu II wojny światowej organizuje i pełni funkcję prezesa Związku Byłych Więźniów Politycznych w Chełmie Wielkim, a następnie koła Bojowników o Wolność i Demokrację w Chełmie Wielkim.

Kawaler odznaczeń: Krzyża i Medalu Niepodległości, Krzyża na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Gwiazdy Górnośląskiej, Krzyża Plebiscytowego, Krzyża Legii Powstańców Wołyńskich RP, Gwiazdy Wołynia

Zmarł 4 lutego 1951 r. i jest pochowany na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim w grobie rodzinnym.

Opracował: Tomasz Staniczek

Bibliografia:

Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie (akta personalne Walentego Jochymczyka Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości)

Deklaracja członkowska ZBoWiD Helena Jochymczyk z d. Paszek

Monografia Gminy i Parafii Chełm Śląski. Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Myszora, Chełm Śląski 2014, s. 83

Archiwum rodzinne: Pani Ewy Jarosz

Binda Józef (1902–?)

Boba Edward (1903–?)

Broncel Tomasz (1902–?)

Czamberg Jan lub Franciszek? (1903–?)

Gądzik Paweł (1903–?)

Grzybek Józef (1902-?)

Januszek Antoni (1903-?)

Januszek Piotr (1902-?)

Klima Wojciech (1902-?)

Kostyra Teodor (1903-?)

Myczko Wincenty (1902-?)

Reguła Franciszek (1902-?)

Skrzyś Józef (1902-?)

Szolonek Aleksander (1902-1945). Prywatnie Aleksander Szolonek był ojcem księdza Pawła Szolonka.

Powstańcy śląscy.

Uczestnicy III powstania śląskiego, służyli w 8., później 6. pułku pszczyńskim, II baonie. W okresie 7–9 maja 1921 r. brali udział w walkach w rejonie Starego Koźla oraz w okresie 21–22 maja 1921 w walkach w rejonie Góry Świętej Anny.

Opracował: Tomasz Staniczek

Bibliografia:

Instytut im. Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku (sygn. 630/s.24-32)

Monografia Gminy i Parafii Chełm Śląski. Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Myszora, Chełm Śląski 2014, s. 79.

Maksyś Wilhelm 26.05.1897 - 6.05.1921

Cmentarz przy zabytkowym kościele św. Walentego w Woźnikach (woj. śląskie).

Kowolik Józef 21.11.1901 - 6.05.1921

Cmentarz przy zabytkowym kościele św. Walentego w Woźnikach (woj. śląskie).

Wyleżalek Paweł 3.01.1902 - 6.05.1921

Cmentarz przy zabytkowym kościele św. Walentego w Woźnikach (woj. śląskie).

Gawlik Augustyn 6.04.1900 - 6.05.1921

Cmentarz przy zabytkowym kościele św. Walentego w Woźnikach (woj. śląskie).

Budny Aleksander 21.11.1901 - 6.05.1921

Cmentarz przy zabytkowym kościele św. Walentego w Woźnikach (woj. śląskie).

Dybała Franciszek 5.03.1873 - 23.08.1920

Cmentarz przy zabytkowym kościele św. Walentego w Woźnikach (woj. śląskie).

Akt urodzenia płk. Tadeusza Mikosia.

Archiwum Państwowe w Rzeszowie, sygn. 60_573_0_-_1_37673119

Więcej informacji:

https://historyk.eu/wpis/bitwa-pod-kockiem/

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19321210152

https://www.dws.org.pl/viewtopic.php?f=86&t=123622